Ngay sau tiết tập làm văn đầu năm, tôi cũng chưa hiểu thật rõ ràng văn nghị luận là gì. Tôi
về hỏi ba tôi . Ba tôi kêu tôi và thằng Tin ngồi vào bàn. Rồi ông hỏi tôi, bằng một câu không liên
quan gì đến điều mà tôi muốn biết:
- Con thích màu gì nhất ?
Thoạt đầu, tôi rất ngạc nhiên. Nhưng rồi sau một thoáng đắn đo, tôi trả lời:- Con thích màu đỏ nhất.
Ba tôi lại quay sang Tin:- Còn con, con cho màu nào là đẹp nhất ?
Tin bao giờ cũng làm trái ý tôi, nó nhanh nhẩu:- Màu xanh.
- Tại sao con cho màu xanh là đẹp ? – Ba tôi hỏi tiếp.
- Tại vì màu xanh là màu hy vọng.
Không biết thằng Tin học của ai mà nó nói một câu nghe y như người lớn. Thực ra tôi biết
sở
dĩ nó khen màu xanh chỉ vì tôi thích màu đỏ. Do đó, nghe nó trả lời dương dương tự đắc, tôi
nổi xung, đốp ngay, không chờ cho ba tôi hỏi:- Màu xanh mà đẹp quái gì ! Màu đỏ mới đẹp. Màu đỏ là màu của mặt trời, của ánh sáng.
Màu đỏ là màu hoa hồng. Màu đỏ là màu cờ tổ quốc, là màu của chiến thắng. Màu đỏ tạo nên
cảm giác hăng say làm việc…
Tôi đang cao hứng thao thao bất tuyệt thì Tin chen ngang:- Anh mà hăng say làm việc ! Anh làm biếng thấy mồ !
Tôi sững người lại như đang đi vấp phải một cục đá. Ba tôi nạt Tin:- Con không được nói vậy ! Nếu muốn cãi nhau thì phải cãi nhau cho đàng hoàng.
Tin rụt cổ :- Con có định nói vậy đâu . Tự nhiên cái miệng con nó buột ra đó chớ !
Ba tôi nghiêm mặt:- Thôi, con đừng có bào chữa ! Nào, bây giờ thì theo con anh Huy nói đúng không ?
Tin rướn người lên:- Con vẫn thấy màu xanh đẹp. Đó là màu bầu trời, màu cây cối, màu biển cả, màu … màu aó…
Tôi trố mắt:- Áo nào ?
Tin khuỳnh tay ra:- Áo em đang mặc nè !
Nói xong, nó cười hí hí.
Tôi nhăn mũi:- Cái áo xấu hoắc mà cũng khoe !
- Chớ anh tưởng áo anh đẹp lắm hả – Tin vênh mặt.
Hai anh em tôi đang chuẩn bị lạc đề thì ba tôi liền vội vàng điều chỉnh:- Thôi, nói năng nghiêm túc đi !
Lẽ tất nhiên là cuộc tranh cãi về màu sắc giữa tôi và thằng Tin còn tiếp tục lạc đề thêm
nhiều lần nữa nhưng người trọng tài là ba tôi bao giờ cũng can thiệp kịp thời . Cuối cùng thì
Tin, vì không có một ý thích thực sự rõ ràng, đành công nhận là màu đỏ đẹp. Tuy nhiên, nó
cố vớt vát:- Nhưng màu xanh cũng đẹp, đẹp cách khác.
Hẳn nhiên nó nói vậy để “giữ uy tín” nhưng dù sao tôi cũng tìm thấy trong đó nhiều phần
đúng.
Nhưng điều quan trọng không phải ở chỗ đó. Cái chính là, sau cùng ba tôi kết luận:- Như vậy là con đã cố chứng minh một điều và cố làm cho người khác tin điều đó là đúng.
Để thuyết phục, con đã phải vận dụng lý lẽ. Và để lý lẽ thêm vững chắc, con đã dùng những
dẫn chứng. Tất cả những điều vừa rồi, trong cuộc sống hằng ngày, ta thường gọi là tranh cãi
hay tranh luận. Trong nhà trường, người ta gọi là nghị luận. Tất nhiên cuộc tranh cãi giữa
con và Tin chỉ là hình thức đơn giản, phương pháp không khác nhau bao nhiêu . Bây giờ con
đã hiểu văn nghị luận là gì chưa ?
Bài vỡ lòng của ba tôi thật là sáng sủa, dễ hiểu . Và đến lúc đó, tôi mới hiểu tại sao ba tôi lại
bày ra trò cãi nhau giữa anh em tôi . Chính nhờ những khái niệm rõ ràng đó mà tôi tiếp thu
những bài học sau một cách dễ dàng.
Tôi hỏi Bảy:
- Mày thích màu nào nhất ?
Bảy ngơ ngác:- Tao hỏi về văn nghị luận sao mày lại nói chuyện màu mè ở đây ?
Tôi gắt:- Đó là phương pháp của tao, mày đừng có thắc mắc ! Sao, trả lời lẹ đi ! Mày thích màu nào
nhất ?
Thấy “ông thầy” nổi nóng, Bảy suy nghĩ một lát rồi đáp:- Màu vàng.
Tôi quay sang Quang:- Còn mày ?
Quang ấp úng:- Cũng… màu vàng.
Cái thằng a dua này làm tôi cụt hứng. Tôi hỏi lại, giọng nghiêm nghị:- Mày đừng có bắt chước thằng Bảy ! Mày nói thiệt đi . Mày thích màu gì ?
Quang lúng túng chưa biết trả lời sao thì tôi tiếp luôn:- Sao, màu gì ? Màu đỏ phải không ?
Quang gật đầu, sắp sửa rơi vào kịch bản của tôi nhưng không hiểu sao đến phút chót, nó lại
đâm bướng:- Tao thích màu vàng.
Tôi tức muốn ói máu:
Thiệt không ?
Quang khăng khăng:- Thiệt mà.
- Thiệt thì thôi !
Tôi trả lời xụi lơ .
Sau khi nghĩ thoáng trong đầu một đề tài mới, tôi lại hỏi Bảy:- Mày thích đi xe hơi hay đi xe lửa ?
Mặc dù chưa biết phương pháp giảng dạy của tôi hay dở thế nào, nhưng lần này Bảy không
ngạc nhiên nữa . Nó đáp ngay:- Xe lửa .
- Còn mày ?
Tôi hỏi Quang, cặp mắt chăm chú.
Một lần nữa, nó lại làm tôi thất vọng:- Tao chưa đi xe lửa bao giờ làm sao trả lời .
- Vậy thì mày cứ thích đi xe hơi đi ! – Tôi nóng ruột, mớm.
Quang lắc đầu:- Xe hơi mà thích quái gì ! Mùi xăng hôi thấy mồ !
Tôi lại suy nghĩ, đầu quay như chong chóng. Vừa nghĩ tôi vừa rủa thầm thằng Quang: Trăm
sự rắc rối cũng tại nhà sinh vật khỉ gió này ! Cuối cùng tôi cũng đặt được một câu hỏi khác:- Mày thích ăn món gì, Bảy ?
Thấy tôi hỏi loạn xạ mà chưa động gì tới văn nghị luận, mặt Bảy hơi lộ vẻ sốt ruột. Tuy vậy,
nó vẫn trả lời nghiêm chỉnh:- Hủ tiếu .
Tôi liếc Quang, trống ngực đập thình thịch một cách hồi hộp. Nhưng tôi chưa kịp hỏi thì nó
đã mau mắn:- Còn tao, tao thích ăn bún hơn.
Tôi nghe nhẹ cả người . Đúng là, hễ dính đến ăn uống là có chuyện ngay . Về khoản này,
chẳng đứa nào chịu đứa nào . Tôi đi bước thứ hai:- Tại sao mày thích ăn hủ tiếu ? Nêu lý do coi !
Bảy liếm mép, nói:- Bở vì trên đời không có gì ngon bằng hủ tiếu . Từng sợi hủ tiếu trắng mịn, mềm mại nằm
khêu gợi trong tô hủ tiếu … Tôi chọc:- Chớ chẳng lẽ hủ tiếu nằm trong tô phở ?
Bảy nguýt tôi một cái rồi tiếp tục thuyết trình về hủ tiếu:- Nước xúp béo ngậy, gia vị thơm tho, thịt bò viên ngọt lịm ăn với hành lá, hành cọng giá, xà
lách chấm tương ớt thì không chê vô đâu được. Đó là chưa nói đến hủ tiếu gà, hủ tiếu lòng,
hủ
tiếu Mỹ Tho, hủ tiếu Nam Vang…
Bảy nói tới đâu, tôi chảy nước miếng tới đó. Cái thằng ác nhơn thiệt, bảo nó nói sơ sơ nó lại
tả
chi tiết quá xá !
Nhưng thằng Quang thì không màng gì tới món bò viên của Bảy, nó trề môi:- Hủ tiếu mà ngon lành gì, không bằng một góc bún. Tao kể mày nghe sơ sơ mấy loại bún nè:
Bún mọc, bún riêu, bún bò Huế, bún thịt nướng, bún xáo măng, bún thang…
Sau đó, nó đi vào mô tả kỹ lưỡng từng loại, còn chi tiết gấp mấy lần thằng Bảy, để chứng
minh vị trí hàng đầu của bún.
Bảy đâu chịu để “bún” tấn công mình, nó nhún vai khinh thường:- Bún đâu có ăn với lòng bò được. Còn hủ tiếu lòng bò ngon hết sẩy !
Quang nhếch mép:- Nhưng hủ tiếu không có thịt nướng. Thịt nướng thơm thấy mồ !
- Bún không thể ăn chung với mì. Còn tao có hủ tiếu mì.
Hai đứa cứ vậy ngoác mồm cãi nhau chí chóe . Tôi làm trọng tài, vừa theo dõi cuộc tranh
luận vừa nuốt nước miếng, trong lòng tự trách mình đáng lẽ không nên đụng đến cái đề tài
quá sức hấp dẫn này . Đồng thời, tôi cũng lấy làm lạ khi hai đứa bài xích bún và hủ tiếu của
nhau hung hăng như vậy . Gặp tôi, tôi khoái cả hai thứ, chẳng chê thứ nào .
Thỉnh thoảng hai đứa bạn của tôi cũng lạc đề hệt như tôi với thằng Tin hôm trước.
Quang đỏ mặt tía tai:- Mày chê bún sao bữa trước mày lại ăn ?
- Ăn ở đâu ? Đừng có xạo !
- Ăn trong căn-tin chớ đâu ! Tao thấy rõ ràng !
Còn mày, mày làm như mày không ăn hủ tiếu vậy ! Hừ !
Chỉ đợi có vậy, tôi đập bàn như một quan tòa:- Đề nghị tranh luận nghiêm túc !
Thế là hai đấu thủ vội vàng trấn tĩnh lại, nghỉ lấy hơi . “Lấy hơi” xong, cải hai lập tức “nhảy
xổ” vào nhau, không cần đợi trọng tài ra hiệu . Bảy nhảy xổ vào “bún”, khinh bỉ. Quang nhảy
xổ vào “hủ tiếu” dè bỉu .
Đến khi cả hai cãi nhau mệt muốn đứt hơi, không đủ sức xỉ vả món ăn thù địch nữa, đang
ngồi thở dốc trên ghế, tôi mới bắt đầu giảng bài, giọng trịnh trọng:- Như vậy là các bạn đã cố chứng minh một điều và cố làm cho người khác tin điều đó là
đúng. Để thuyết phục, các bạn đã phải vận dụng lý lẽ…
Tôi nói hệt những điều ba tôi đã nói với tôi .
Nghe tôi “giảng” xong, Bảy và Quang phục “phương pháp của tôi” sát đất. Bởi vì, mặc dù sau
khi tranh cãi chúng vẫn chưa xác định được giữa bún và hủ tiếu thứ nào ngon hơn thứ nào,
nhưng chúng đã có một khái niệm rõ ràng về thứ văn nghị luận hiểm hóc.
Buổi học chung đầu tiên kết thúc một cách tốt đẹp. Hai đứa bạn tôi ra về phấn khởi . Bảy
không quên cầm theo cuốn sổ tay văn học của tôi .
Còn tôi, sau khi tiễn hai “học trò” ra về liền liếm mép một cái và chạy ngay xuống nhà dưới
tìm má tôi, nằn nì:- Má ơi, ngày mai nhà mình làm bún hoặc hủ tiếu ăn nghen má ?
Để lại một phản hồi