Chậm phát triển là gì

Trẻ chậm phát triển và những kiến thức cần phải biết

Không có gì đau lòng hơn khi chứng kiến con gặp tình trạng trẻ chậm phát triển, con không nói chuyện và giao tiếp với cha mẹ, hay con không thể hoàn thành các nhiệm vụ đơn giản.

Vậy làm cách nào để cải thiện tình trạng trẻ chậm phát triển cho con là câu hỏi của rất nhiều bậc phụ huynh. Bài viết sau đây sẽ cung cấp tất cả các thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu của trẻ chậm phát triển và cách điều trị can thiệp để cải thiện tình trạng này.

Trẻ chậm phát triển là gì?

Trẻ chậm phát triển là tình trạng không đạt được các mốc phát triển thông thường. Chậm phát triển ở trẻ có thể biểu hiện qua các hình thức như trẻ chậm phát triển ngôn ngữ, trẻ chậm phát triển hành vi và trẻ chậm phát triển nhận thức.

Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ

Trẻ chậm nói

Chậm nói là khả năng nói của trẻ chậm hơn so với mốc phát triển thông thường. Mỗi trẻ là một là cá thể độc lập, cho nên thời điểm trẻ học nói là khác nhau nhưng thường trẻ sẽ bắt đầu bi bô nói từ 18 tháng tuổi. Trẻ sau 2 tuổi chưa nói được từ nào bị xem là trẻ chậm nói.

Trẻ tự kỷ

Trẻ tự kỷ không đáp ứng được các nhu cầu về giao tiếp trong cuộc sống thường ngày do trẻ chậm phát triển ngôn ngữ. Trẻ mắc chứng tự kỷ chỉ có thể lặp đi lặp lại một số từ đơn giản hoặc lặp lại lời nói của người khác. Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn với trò chơi giàu trí tưởng tượng và phát triển biểu tượng thành ngôn ngữ.

Trẻ chậm phát triển hành vi

Trẻ tăng động

Trẻ tăng động giảm chú ý thường chạy nhảy vận động không ngừng, không biết mệt mỏi. Trẻ hay leo trèo như: trèo cây, trèo lên lan can đánh đu, trượt trên tay vịn cầu thang và bất chấp tất cả các nguy hiểm nhiều khi dẫn đến tình trạng bầm tím, gãy chân, gãy tay do ngã, do va đập. Trẻ hay cáu gắt, hay để quên đồ hoặc mất đồ…

Trẻ tự kỷ

Trẻ tự kỷ thường có những hành vi bất thường như chống lại việc học và thực hành hoạt động mới hoặc trẻ có những hành vi có tính rập khuôn, lặp đi lặp lại ( VD: vung vẩy hai cánh tay, hoặc đưa bàn tay lên gần mặt rồi xoắn vặn hoặc bật bật các ngón tay…), trẻ thường xếp đồ chơi, vật dụng thành hàng dài và rất khó chịu nếu như trật tự này bị thay đổi…

✅ GIA SƯ CHO TRẺ TỰ KỶ

Trẻ chậm phát triển nhận thức

Trẻ chậm phát triển nhận thức là một khiếm khuyết của sự phát triển trí tuệ. Trẻ có chỉ số IQ thấp, khả năng tư duy kém và hạn chế về các kỹ năng thích ứng với xã hội. Những khuyết tật này thường xuất hiện trước năm 18 tuổi.

Nguyên nhân trẻ chậm phát triển

Các yếu tố bệnh lý ảnh hưởng đến phát triển não bộ

Có rất nhiều yếu tố bệnh lý là nguyên nhân trẻ chậm phát triển gây ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ như:

+ Bệnh viêm màng não (Meningitis)

Là bệnh do nhiễm trùng gây lên tình trạng viêm màng bao phủ não bộ hoặc tủy sống.

+ Bệnh viêm não (Encephalitis)

Là tình trạng viêm tại mô não, thường là do nhiễm trùng gây lên.

+ Áp xe não

Một tình trạng nhiễm trùng có bọc mủ nằm trong hộp sọ ở vị trí ngoài màng cứng, dưới màng cứng và trong não mà thường gây ra bởi vi khuẩn.

+ Chấn thương sọ não

là tình trạng người bệnh bị sang chấn vào đầu gây tổn thương hộp sọ và các cấu tạo khác bên trong hộp sọ.

+ U não

+ Não úng thủy

là một bệnh lý riêng biệt mà đúng hơn đó là hậu quả của một nhóm các bệnh lý khác nhau nhưng cùng có chung một đặc trưng là suy giảm lưu thông và/hoặc hấp thu dịch não tủy

+ Động kinh

là một chứng bệnh hệ thần kinh do xáo trộn lặp đi lặp lại của một số nơron trong vỏ não[1][2] tạo nhiều triệu chứng rối loạn hệ thần kinh (các cơn động kinh) như co giật của bắp thịt, cắn lưỡi, sùi bọt mép, mắt trợn ngược, bất tỉnh, mất kiểm soát tiểu tiện, hoặc gây cảm giác lạ

Trẻ chậm phát triển do di truyền

Các yếu di truyền là cơ sở vật chất cho sự hình thành và phát triển của trẻ. Các yếu tố bẩm sinh di truyền như đặc điểm hoạt động của hệ thần kinh, cấu tạo của não, cấu tạo và hoạt động của các giác quan… Những yếu tố này do bố mẹ truyền lại hoặc tự nảy sinh do biến dị .

Bệnh lý của mẹ khi mang thai

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Bệnh viện Nhi Los Angeles (Hoa Kỳ) cho biết trong khi mang thai người phụ nữ gặp phải tình trạng như nhiễm trùng, căng thẳng, ốm đau hay mắc bệnh dị ứng, nhiễm virus, bệnh béo phì,…đều gây ra ảnh hưởng đến việc hình thành và phát triển não bộ của thai nhi

Khiếm khuyết não bộ của thai trong thời kỳ mang thai

Nếu trong thời kỳ mang thai, người mẹ mắc một bệnh truyền nhiễm như viêm màng não hoặc bệnh sởi, những bệnh truyền nhiễm trên có thể gây ra tình trạng tràn dịch màng não và gián tiếp dẫn đến trẻ chậm phát triển.

Khi mang thai, mẹ gặp phải tình trạng co giật sẽ ảnh hưởng đến cả mẹ và bé, nó làm hạn chế sự dẫn máu đến bào thai khiến em bé sinh ra phát triển kém hơn bình thường.

Trẻ chậm phát triển do môi trường

Môi trường sống ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của trẻ. Nếu môi trường sống sạch sẽ, không khí thoáng đãng, đủ ánh sáng thì sẽ tạo điều kiện tốt cho trẻ phát triển, ngược lại nếu môi trường sống không thuận lợi không chỉ ảnh hưởng đến phát triển của trẻ mà còn có thể là nguyên nhân gây ra một số bệnh như trẻ chậm phát triển.

Biểu hiện triệu chứng trẻ chậm phát triển

Một số triệu chứng thường gặp của tình trạng này gồm:

• Trẻ không đạt được các cột mốc phát triển bình thường
• Biết ngồi, đi bộ hoặc bò khá trễ
• Không nói rõ ràng
• Không thể ghi nhớ
• Không thể hiểu những điều đơn giản
• Không thể suy nghĩ logic
• Gặp khó khăn trong học tập
• Cư xử như trẻ nhỏ đối với một số bé dù đã lớn
• Không thể tự quyết định
• Khó khăn trong việc học các kỹ năng cơ bản như mặc quần áo, đi ngoài hoặc ăn.

Trẻ chậm phát triển trí tuệ cũng có thể có một số hành vi sau:

• Phụ thuộc
• Hiếu chiến
• Rối loạn tâm thần
• Bướng bỉnh
• Tự gây thương tích cho bản thân
• Khó khăn trong việc hành xử xã hội
• Không kiểm soát được bản thân
• Gặp khó khăn trong việc chú ý, tập trung
• Thiếu tự tin
• Thụ động
• Khả năng chịu đựng thấp.

Giai đoạn 0-3 tuổi

Thông thường, biểu hiện của trẻ chậm phát triển khi mới sinh ra sẽ là ham ngủ, không có dấu hiệu đòi bú sữa mẹ. Trẻ sơ sinh có biểu hiện ngủ nhiều kéo dài trong khoảng vài tháng đầu, không quấy khóc hay đòi sữa nhiều.

Phản ứng của trẻ trước những sự vật, âm thanh, chuyển động thường rất ít và chậm. Gần như sự chú ý, quan tâm của trẻ dành cho những biến chuyển bên ngoài là không có hoặc giảm sút so với lứa tuổi.

Ở độ tuổi trẻ cần biết về những thói quen, hành động bản năng như: ăn, nhai, bò, đứng,… trẻ rất chậm thích nghi hoặc vận động yếu. Cha mẹ thường phải hỗ trợ trẻ rất nhiều với những trường hợp như này.

Giai đoạn từ 3-6 tuổi

Ở giai đoạn này trẻ chậm phát triển thường biểu hiện suy nghĩ chậm chạp, hành động chậm đôi khi dẫn tới vô thức, ngờ nghệch. Trẻ khó vui chơi, hòa nhập với bạn bè cùng trang lứa. Hành động tốc độ chậm bất ngờ so với bình thường.

Trẻ chậm phát triển cần được cha mẹ can thiệp kịp thời để giúp trẻ phát triển bình thường như bạn bè cùng trang lứa.

Bài viết trên đây chia sẻ những thông tin hữu ích về hội chứng trẻ chậm phát triển là gì. Thông qua những biểu hiện, đặc điểm của tình trạng này, cha mẹ hãy lưu tâm, để ý đến con nhiều hơn để phát hiện nếu trẻ có những dấu hiệu bất thường.

Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm phát triển trí tuệ qua khả năng nhận thức

Dấu hiệu trẻ chậm phát triển dễ nhận biết đó là khả năng nhận thức của trẻ kém hơn bình thường, trẻ luôn ở trạng thái thụ động, không muốn nhận biết thế giới xung quanh, luôn tỏ ra thờ ơ, phản ứng chậm và đáp ứng chậm. Đối với những trẻ ở độ tuổi đi học, trẻ gặp khó khăn trong việc đếm số và ghi nhớ mặt chữ, trẻ không nhận biết được màu sắc.

Trong quá trình ghi nhớ sự việc của trẻ thường dễ bị phân tán, nhớ cái mới là quên cái cũ, nói trước quên sau, đôi khi không nhớ được những sự kiện đơn giản mới xảy ra vài phút trước.

Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm phát triển trí tuệ qua biểu hiện vận động

Trẻ chậm phát triển hơn so với mốc phát triển bình thường, trẻ không thể cầm nắm đồ vật và gặp khó khăn trong việc lăn, bò ngồi sau 12 tháng. Một số trẻ có sự kết hợp vận động giữa tay – chân – miệng kém.

Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm phát triển qua ngôn ngữ giao tiếp

Trẻ chậm nói so với mốc phát triển thông thường. Trẻ thường khó khăn trong việc ghép nối các từ lại với nhau để nói thành một câu hoàn chỉnh. Trẻ không thể nói hoặc truyền đạt bằng cử chỉ khi muốn một vật gì đó. Khi gọi tên trẻ hoặc đặt câu hỏi trẻ không đáp ứng lại. Trẻ thường có xu hướng chơi một mình, ít tiếp xúc với mọi người xung quanh.

Cách phòng ngừa trẻ chậm phát triển

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ

Theo nghiên cứu năm 2010 của “ The Journal of Nutrition” cho biết trẻ 2 tuổi bị suy dinh dưỡng có khoảng 16% trẻ phát triển chậm hơn so với mốc tuổi. Ủy ban Thường vụ Liên hiệp quốc về dinh dưỡng cho rằng, suy dinh dưỡng làm ảnh hưởng đến kết quả học tập và giảm khả năng phát triển trí tuệ ở trẻ. Do đó, chế độ dinh dưỡng hợp lý trong những năm đầu của trẻ là điều rất cần thiết.

Nuôi dạy – chăm sóc trẻ

Chế độ nuôi dạy – chăm sóc ảnh hưởng rất lớn đến quá trình phát triển của trẻ. Việc trẻ không nhận được sự quan tâm và chăm sóc đầy đủ sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng nói, phát triển ngôn ngữ, nhận thức cũng như hành vi của trẻ. Trong quá trình phát triển của trẻ rất cần sự quan tâm và chăm sóc của các bậc phụ huynh.

Môi trường sinh hoạt của trẻ

Môi trường sống là điều kiện cần thiết cho quá trình hình thành và phát triển ở trẻ. Môi trường chăm sóc tốt sẽ giúp trẻ phát triển về ngôn ngữ, trí tuệ, tư duy và hành động. Trong quá trình phát triển môi trường xung quanh giúp trẻ có được những mối quan hệ tốt với bạn bè, thầy cô,… nó khiến trẻ vui vẻ hơn, học tập tốt hơn là cách phòng tránh trẻ chậm phát triển.

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ chậm phát triển

Tăng chất béo Omega 3

Chất béo Omega 3 là chất cần thiết trong quá trình phát triển và chế độ dinh dưỡng cho trẻ chậm phát triển. Bổ sung đầy đủ omega 3 trong quá trình phát triển giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, giúp não bộ phát triển tốt và cải thiện thị lực cho trẻ. Ngoài ra, nó còn có tác dụng hỗ trợ điều trị chứng trầm cảm, giúp giảm các triệu chứng tăng động giảm chú ý ở trẻ nhỏ, đồng thời cải thiện các khả năng suy nghĩ, ghi nhớ, tiếp thu,…

Bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất cho trẻ

Vitamin và khoáng chất chiếm tỉ lệ rất thấp trong cơ thể nhưng nó lại là yếu tố cần thiết cho quá trình phát triển của não bộ và thể chất của trẻ.

Ví dụ như thiếu vitamin A gây khô mắt, có thể gây mù, trẻ chậm lớn, hệ miễn dịch suy giảm dẫn đến trẻ dễ bị nhiễm trùng. Để trẻ có thể phát triển tốt và có đôi mắt sáng mẹ nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A như cà rốt, cà chua, bí đỏ, sữa, kem, bơ, trứng,…

Vitamin E có thể hạn chế sinh những nhân tố có hại cho tế bào, nó có vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch, quá trình sửa chữa ADN và quá trình trao đổi chất.

Để trẻ có thể phát triển toàn diện, mẹ nên bổ sung đầy đủ các vitamin và khoáng chất cho trẻ vào chế độ ăn.

Hạn chế đồ ăn nhanh, đồ ăn chế biến sẵn, thức uống có gas

Một nghiên cứu khoa học được đăng tải trên tạp chí trực tuyến Plos One cho thấy caffeine trong đồ uống có gas có thể làm chậm quá trình phát triển của não bộ và giảm chất lượng giấc ngủ khi sử dụng quá nhiều.

Nghiên cứu của  đại học bang Ohio cho rằng trẻ ăn đồ ăn nhanh thường xuyên sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ.

Phương pháp điều trị trẻ chậm phát triển

Trị liệu cho trẻ chậm phát triển

– Liệu pháp vận động: Sử dụng các bài tập vận động giúp trẻ giảm các biểu hiện vận động bất thường, tăng khả năng vận động bình thường.

– Liệu pháp hoạt động: Sử dụng các bài tập hoạt động trị liệu, các trò chơi giúp trẻ có thể thực hiện được các hoạt động theo sự phát triển của lứa tuổi.

– Liệu pháp ngôn ngữ: Giúp trẻ kiểm soát hoạt động của lưỡi, miệng và tập phát âm . Ngôn ngữ trị liệu cần được tiến hành trước tuổi trẻ đến trường và tiếp tục trong suốt thời gian đi học.

Giáo dục trẻ chậm phát triển

Việc chăm sóc cho trẻ chậm phát triển là một quá trình lâu dài, cần phải có một kế hoạch giáo dục cụ thể. Ba mẹ, gia đình cũng nên dành thời gian quan tâm tới trẻ. Khi trẻ có các biểu hiện bất thường các bậc phụ huynh nên đưa trẻ đến các cơ sở chuyên khoa nhi đề kiểm tra chính xác và có phương pháp điều trị trẻ chậm phát triển kịp thời.

Tùy theo tình trạng của trẻ, sẽ có kế hoạch giáo dục phù hợp với khả năng nhận thức và hành vi của trẻ. Thông qua giáo dục sẽ giúp trẻ tăng khả năng giao tiếp,tăng khả năng hòa nhập vào cộng đồng, tăng cơ hội được đi học như những trẻ bình thường khác.

Điều trị trẻ chậm phát triển bằng liệu pháp tâm lý

Những trẻ chậm phát triển thường có trạng thái tâm lý buồn chán, có cảm giác lo âu và sợ hãi mà không có lý do. Các bậc phụ huynh nên phân biệt được đâu là những dấu hiệu bình thường đâu là dấu hiệu của bệnh tâm lý. Tình trạng trên diễn ra thường xuyên và kéo dài thì cha mẹ nên đưa trẻ đến các chuyên gia tư vấn tâm lý để xác định về tình trạng bệnh của con em mình.

Khi kiểm tra tình trạng bệnh của trẻ các chuyên gia tư vấn tâm lý sẽ viết ra kế hoạch điều trị can thiệp cho bé. Trong kế hoạch sẽ có một hệ thống liên kết giữa giáo viên – nhân viên xã hội và bố mẹ để quản giáo hành vi của trẻ.

Phân loại bệnh

Chậm phát triển trí tuệ được chia ra làm 4 cấp:

Chậm phát triển trí tuệ mức nhẹ

• Có khoảng 80% bé bị chậm trí tuệ rơi vào loại này.
• Chỉ số IQ của trẻ thường dao động từ 50 – 75 và bé có thể theo học tiểu học.
• Những bé gặp phải khuyết tật này thường mất khá nhiều thời gian để học kỹ năng giao tiếp. Tuy nhiên, nếu được giáo dục đúng cách, trẻ hoàn toàn có thể giao tiếp tốt với người khác.
• Một số đặc điểm phổ biến là trẻ gặp khó khăn với việc viết và đọc, trẻ không thể đưa ra quyết định.
• Khi lớn lên, trẻ có thể tự lập với sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng.

Chậm phát triển trí tuệ mức trung bình

• Có khoảng 10% trẻ chậm trí thuộc loại này.
• IQ của trẻ là từ 35 – 55.
• Trẻ có thể tự thực hiện các công việc cá nhân như tắm, ăn và đi vệ sinh với sự hướng dẫn của bố mẹ.
• Trẻ có thể học viết, đọc và đếm cơ bản.
• Trẻ học khá chậm nhưng vẫn có thể làm được một số công việc đơn giản.
• Khi lớn lên, trẻ thường sống tại các trung tâm cộng đồng dưới sự giám sát và trông nom.

Chậm phát triển trí tuệ mức nặng

• Khoảng 3 – 5% trẻ bị khuyết tật trí tuệ rơi vào nhóm này với IQ từ 20 – 40.
• Trẻ có thể học được một số kỹ năng cơ bản để chăm sóc bản thân và kỹ năng giao tiếp.
• Khi lớn lên, trẻ có thể sống tại các nhà tập thể có giám sát.

Chậm phát triển trí tuệ đặc biệt (rất nặng)

• Chỉ 1 – 2% trẻ chậm phát triển trí tuệ rơi vào nhóm này.
• IQ của trẻ nằm dưới 20 – 25.
• Trẻ có thể học các kỹ năng giao tiếp cơ bản và kỹ năng tự chăm sóc bản thân với sự hỗ trợ của người lớn.
• Trẻ bị tổn thương thần kinh và cần sự theo dõi, giúp đỡ thường xuyên.

Những đặc điểm của trẻ chậm phát triển trí tuệ

Khó khăn trong việc học và chức năng nhận thức kém là những đặc điểm phổ biến của trẻ chậm phát triển trí tuệ. Những đứa trẻ này thường có trí nhớ kém, khó tập trung và học chậm hơn so với bạn bè cùng lứa.

Trí nhớ kém

• Trẻ khuyết tật trí tuệ thường khó ghi nhớ thông tin như tên, số điện thoại và các chi tiết nhỏ.
• Tùy theo mức độ chậm phát triển của trẻ mà khả năng ghi nhớ cũng bị ảnh hưởng theo.
• Trẻ chậm phát triển trí tuệ có khả năng ghi nhớ ngắn hạn và thường không nhớ được những sự kiện đơn giản đã xảy ra vài giây hoặc vài phút trước.

Học chậm

• Việc học các kỹ năng và kiến thức mới của trẻ chậm phát triển trí tuệ thường kéo dài hơn so với những đứa trẻ khỏe mạnh.
• Trẻ cần đến sự trợ giúp của bố mẹ để thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Bố mẹ cần phải lặp lại các hướng dẫn nhiều lần, cho đến khi trẻ hiểu rõ.

Không thể tập trung

• Khả năng tập trung của trẻ chậm phát trí tuệ thường yếu và không thể tập trung tối đa.
• Do khả năng chú ý kém, trẻ không thể học cao hơn khi lớn lên.

Thiếu hứng thú

• Những trẻ chậm phát triển thường không có hứng thú trong việc giải quyết vấn đề.
• Do thất bại nhiều lần, trẻ thường mất hy vọng và không thích tham gia vào các hoạt động xã hội.

Các vấn đề mà bố mẹ phải đối mặt

• Chăm sóc và giáo dục một đứa trẻ chậm phát triển đòi hỏi sức khỏe và một sức mạnh về tình cảm. Những đứa trẻ này cần phải được chú ý hơn đến các nhu cầu cơ bản như chăm sóc, y tế, hỗ trợ hằng ngày và trách nhiệm giáo dục.
• Bố mẹ của trẻ chậm phát triển trí tuệ thường gặp các chấn thương tâm lý như trầm cảm, tuyệt vọng, và buồn phiền.
• Bố mẹ thường cảm thấy kiệt sức vì họ phải làm việc quá mức để đáp ứng mọi nhu cầu thiết yếu của con. Trẻ không thể tự thực hiện những công việc cá nhân hàng ngày, do đó bố mẹ luôn phải giúp đỡ.
• Bố mẹ của trẻ chậm phát triển còn phải đối mặt với những vấn đề phức tạp liên quan đến việc học của trẻ.
• Nuôi dưỡng một đứa trẻ chậm phát triển trí tuệ có thể tốn kém hơn nhiều so với việc nuôi dạy một đứa trẻ khỏe mạnh.

Bố mẹ có thể làm gì để giúp con?

Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích giúp bạn nuôi dạy trẻ khuyết tật trí tuệ:

• Tìm hiểu thông tin về tình trạng khuyết tật trí tuệ thông qua nhiều nguồn khác nhau để biết được cách nuôi dạy hiệu quả nhất.
• Khuyến khích trẻ thử những điều mới trong cuộc sống. Không bao giờ la mắng khi trẻ làm điều gì đó không tốt. Bạn nên khuyến khích tính độc lập của trẻ và để bé học những kỹ năng mới từ từ. Đưa cho trẻ những hướng dẫn cần thiết. Nếu trẻ làm tốt hãy khen và động viên. Điều này sẽ giúp trẻ có động lực thực hiện những hoạt động này.
• Cho trẻ tham gia vào các hoạt động khác như hát, nhảy, hoặc vẽ tranh. Điều này có thể giúp trẻ cải thiện các kỹ năng xã hội.
• Luôn theo sát cuộc sống của trẻ và mức độ tiến bộ của trẻ ở trường.
• Tham gia vào cộng đồng hoặc nhóm bố mẹ có chung hoàn cảnh. Gặp những bố mẹ này, bạn có thể nhận được lời khuyên tốt nhất và được hỗ trợ tinh thần.
• Tìm hiểu về các chiến lược khác nhau có thể giúp bạn quản lý hành vi của trẻ bao gồm trò chuyện, tặng thưởng…
• Xây dựng một mối quan hệ chặt chẽ với trẻ.
• Chú ý đến các hành vi hung hăng của trẻ. Nếu được, hãy đưa trẻ đến chuyên gia để giúp trẻ vượt qua cảm giác tức giận, thất vọng và cảm thấy tự hào về chính mình.

Phục hồi chức năng trẻ chậm phát triển trí tuệ

Chăm sóc trẻ chậm phát triển tâm thần

Trẻ chậm phát triển tâm thần là những trẻ có chỉ số IQ nhỏ hơn 70, trẻ hạn chế nhiều kỹ năng và cần sự hỗ trợ từ người khác. Cha mẹ cần hiểu rõ được những điểm mạnh, điểm yếu của con để việc chăm sóc trẻ được tốt hơn.

Chậm phát triển tâm thần là gì?

Chậm phát triển tâm thần là một khuyết tật của sự phát triển trí não, trẻ bị châm phát triển tâm thần có trí thông minh thấp hơn so với bình thường, chỉ số IQ nhỏ hơn 70 và các kỹ năng sinh hoạt hằng ngày cũng bị hạn chế. Chậm phát triển tâm thần được chia thành 4 mức độ bao gồm:

• Nhẹ: Trẻ có IQ từ 50 đến 69. Hầu hết trẻ chậm phát triển tâm thần thuộc nhóm này (khoảng 85%). Các em có thể học đến lớp 6, có thể sống tự lập với sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng.
• Trung bình: Trẻ có IQ từ 35 – 49. Có khoảng 10% trẻ chậm phát triển tâm thần thuộc nhóm này. Trẻ có thể tự chăm sóc bản thân nếu được hướng dẫn, trẻ cần đến những trường học đặc biệt để được học các kỹ năng cần thiết để chung sống với cộng đồng.
• Nặng: Trẻ có IQ từ 20 – 34. Chỉ có khoảng 2 – 3% trẻ chậm phát triển tâm thần thuộc nhóm này. Trẻ cần đến các trường học đặc biệt để được học về các kỹ năng cơ bản để có thể tự chăm sóc bản thân và phát triển một số kỹ năng cần thiết khác.

Rất nặng: Trẻ có IQ dưới 20. Có khoảng 1 – 2 % trẻ chậm phát triển tâm thần thuộc nhóm này. Trẻ thường bị tổn thương thần kinh và cần được theo dõi và giúp đỡ thường xuyên.

Chậm phát triển tâm thần được gặp rất phổ biến với tỷ lệ từ 1-3% dân số. Với tỷ lệ này mỗi năm ở Việt Nam sẽ có khoảng từ 12000 đến 36000 trẻ sẽ bị chậm phát triển tâm thần. Nguyên nhân có thể do di truyền, hay các bất thường xảy ra trong thời kỳ mang thai, biến cố khi sinh,… hoặc các nguyên nhân sau sinh như viêm não, ngộ độc chì, thủy ngân,… thậm chí là tình trạng đói nghèo, trẻ không được giao tiếp và quan tâm chăm sóc cũng có thể làm trẻ chậm phát triển tâm thần.

Chậm phát triển tâm thần vận động thường giới hạn hoặc chậm phát triển trong một số kỹ năng như: Vận động, giao tiếp, chơi, kỹ năng xã hội,… Trẻ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc học tập và tiếp thu kiến thức. Do đó, những đứa trẻ này phải mất nhiều thời gian hơn để tập nói, tập đi đứng và học cách tự chăm sóc bản thân trong các nhu cầu hàng ngày như ăn uống, vệ sinh cá nhân, mặc quần áo,…

Trẻ chậm phát triển tâm thần không phải do lười biếng, không chịu học tập mà đây là một khiếm khuyết rủi ro ngoài ý muốn. Do đó, trẻ cần nhận được sự cảm thông, tình thương và tôn trọng của gia đình và cộng đồng. Trẻ cần nhận được sự đảm bảo về mặt y tế, giáo dục, xã hội như những trẻ bình thường khác. Nếu được hỗ trợ giáo dục, hướng dẫn phù hợp thì trẻ sẽ phát triển được những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống và giảm bớt được gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Biểu hiện của trẻ chậm phát triển tâm thần

Trẻ chậm phát triển tâm thần thường được phát hiện ở tuổi khi đến trường, gặp khó khăn trong quá trình học tập và có những biểu hiện bất thường về hành vi. Trẻ chậm phát triển tâm thần có thể có một số biểu hiện như sau:

• Chậm phát triển vận động: Trẻ chậm biết lật, ngồi, bò và đi đứng
• Chậm biết nói hoặc khó khăn khi nói
• Khó nhớ được các sự việc
• Kém hiểu biết về các quy luật xã hội căn bản
• Không ý thức được hậu quả về các hành vi của mình
• Khó khăn khi tự phục vụ những nhu cầu cơ bản như: Tự ăn uống, vệ sinh cá nhân.
• Khó khăn trong suy nghĩ hợp tình hợp lý
• Quá năng động, kém tập trung, hung dữ, chống đối, tự gây thương tích cơ thể.
• Tâm trạng lo âu, trầm cảm
• Rối loạn giấc ngủ

Trẻ cũng có thể bị động kinh hoặc có một vài vấn đề tâm thần, hành vi bất bình thường. Trẻ có thể rơi vào tâm trạng buồn phiền, chán nản nếu bị bạn học xa lánh hoặc cảm thấy bị mọi người coi thường. Nhiều trẻ có thể những hành động phá phách, hung bạo, không tự chủ được trước một bất bình nhỏ. Điều này xảy ra là do là trẻ không thể học cách hành xử, suy luận như trẻ bình thường.

Để xác định được trẻ dưới 6 tuổi phát triển như thế nào có thể dùng một số test trắc nghiệm đo chỉ số phát triển như:

• Test Fagan có thể đo cho trẻ từ 6,5 tháng đến 12 tháng tuổi
• Thang DENVER I, II
• Thang CAPUTE
• Thang BRUNET LEZINE
• Chỉ số IQ

Chăm sóc trẻ chậm phát triển tâm thần

Chăm sóc trẻ chậm phát triển tâm thần là một thách thức đối với các ông bố bà mẹ và cần sự kiên nhẫn, thấu hiểu con. Cha mẹ cần hiểu rõ được những điểm mạnh, điểm yếu của con để có thể giúp cho trẻ bộc lộ tất cả những khả năng có thể.

Những trẻ chậm phát triển tâm thần thường gặp khó khăn trong việc giao tiếp với người xung quanh. Trẻ thường không biết phải cách chơi trò chơi và khó bộc lộ cảm xúc của mình. Do đó, cha mẹ cần tìm cách chơi cùng con, dạy con và đối thoại với con, tạo điều kiện cho những người xung quanh có thể chơi và giao tiếp được với trẻ.

Trước hết, cha mẹ cần phải chú ý đến các vấn đề như hạn chế để trẻ chơi một mình, nên luôn luôn phải có người chơi cùng với trẻ. Người chơi cùng trẻ cần phải biết đặt mình vào vị trí của trẻ để hiểu trẻ. Đầu tiên có thể chơi theo ý của trẻ để cho trẻ chấp nhận, sau đó giúp trẻ chơi theo sự hướng dẫn của chính người lớn để trẻ có thể học được những điều mới. Cũng lưu ý rằng trẻ sẽ học chậm hơn so với các trẻ khác ở những lĩnh vực trong cuộc sống nên cha mẹ cần có sự kiên nhẫn trong việc giảng dạy con.

Một số trẻ chậm phát triển tâm thần ở mức độ nhẹ có thể theo học với những trẻ bình thường và có thể theo kịp các trẻ đồng trang lứa. Tuy nhiên, đối với những trẻ chậm phát triển tâm thần ở mức độ trung bình và nặng khó có thể theo học ở các trường học bình thường. Trẻ cần nhận được sự chăm sóc, giúp đỡ cho từng cá nhân để có thể học tốt. Vì vậy, tại các trường học chuyên biệt, giáo viên sẽ lập chương trình riêng cho mỗi em và xác định nhu cầu của mỗi trẻ và phối hợp với gia đình để cùng giúp trẻ học tập và phát triển.

Điều trị và phòng ngừa

Điều trị

Chậm phát triển tâm thần không có phác đồ điều trị, mục đích chính của việc điều trị là giúp trẻ phát triển tối đa các khả năng của mình. Các chương trình giáo dục và huấn luyện đặc biệt nên được bắt đầu ngay từ lúc trẻ còn bé, giúp cho trẻ phát triển càng giống bình thường càng tốt. Một số trung tâm có tổ chức hướng nghiệp để giúp trẻ học một số nghề đơn giản và tạo việc làm có thu nhập.

Đối với trẻ chậm phát triển tâm thần có các dấu hiệu của bệnh tâm thần như trầm cảm, rối loạn suy nghĩ, có hành vi phá phách,… cần được khám bởi các bác sĩ tâm thần để có phương pháp điều trị thích hợp.

Phòng ngừa

Việc phòng ngừa trẻ chậm phát triển tâm thần chỉ hiệu quả đối với các trường hợp có nguyên nhân rõ ràng. Hiện nay y học cho phép thực hiện một số các xét nghiệm và siêu âm trước sinh giúp phát hiện sớm một số bệnh có gây chậm phát triển tâm thần ví dụ như bệnh down hoặc xét nghiệm ngay sau sinh để phát hiện bệnh như trường hợp suy giáp bẩm sinh để có biện pháp điều trị kịp thời.

Các bà mẹ cần được tư vấn để chích ngừa phòng bệnh sởi do virut rubella. Không uống nhiều rượu và cần ăn uống đầy đủ trong thời gian mang thai để có thể dự phòng chậm phát triển tâm thần. Các bà mẹ nên đến bác sĩ tư vấn di truyền để được tư vấn.